تشریح جزئیات تحولات ‎نرخ ارز، ‎نقدینگی و ‎تورم طی یک دهه گذشته

مداخله فعال در تثبیت نرخ ارز در جهت  محدود نمودن نوسانات

یکی از مهمترین عوامل تورم بی ثباتی نرخ ارز است. تجربه بسیاری از کشورها در ثبات اقتصادی از طریق مداخله در تثبیت نرخ ارز نشان می دهد که سیاستگذار با مداخله فعال در تثبیت نرخ ارز در جهت محدود نمودن نوسانات باید به دنبال تبیث اقتصادی باشد. 

طی سال 1389 تا ۱۴۰۱ میزان مداخله بانک مرکزی به نرخ بازار در بازار غیر رسمی بالغ بر ۵۷ میلیارد دلار بوده است که از این رقم بیش از ۱۴ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار مربوط به اسکناس و ۴۲ و نیم میلیارد دلار مربوط به حواله بوده است.

بانک مرکزی از طریق فروش بخشی از ارزی که دولت به او می‌دهد با مداخله در بازار در جهت کاهش نوسانات نرخ ارز عمل کرده و همچنین از افزایش قابل توجه پایه پولی جلوگیری می کند. 

کاهش نوسانات نرخ ارز

 

میزان ضریب تغییرات بالای نرخ ارز در سال های گذشته همواره به عنوان یکی از عوامل پیش بینی ناپذیری اقتصاد ایران ذکر شده است.  به عنوان نمونه در سال ۹۷ حدود ۳۰ درصد و در سال ۱۴۰۱ حدود ۱۹.۵ درصد تغییر کرد و سال ۹۱ هم ۲۸.۴ درصد شد.

 با اجرای سیاست تثبیت در طی چند ماه اخیر میزان تغییرات نرخ ارز در بازار غیررسمی در سه ماهه نخست سال 1402 به شدت کاهش و برابر 2.5 درصد شده است. همچنین میزان ضریب تغییرات نرخ  ارز در بازار حواله نیما در 3 ماهه ابتدایی سال جاری 1.8 درصد بوده است.  با توجه به این مسائل، سیاست تثبیت حائز اهمیت است چرا که ثبات در این نرخ ها باعث افزایش پیش بینی پذیری روند های اقتصادی برای فعالان و سرمایه گذاران خواهد شد. 
 

روند افزایشی مبادلات تجاری کشور 

 

رقم تراز حساب جاری کشور در سال گذشته بیش از 15 میلیارد دلار بوده است. این رقم در سال 1400 به بیش از 11 میلیارد دلار می  رسد و تنها در سال های 98 و 99 این تراز منفی بوده است. روند تراز تجاری خارجی کشور در بلند مدت نیز نشان می دهد که به طور تاریخی کشور ایران دارای تراز پرداخت مثبت بوده است.

تمام ارقام خروج سرمایه از کشور مرتبط با فرار سرمایه نیست و بخشی مربوط به سرمایه گذاری و سپرده گذاری ارزی در سایر کشورهاست ولی در اصل منابع متعلق به کشورمان می باشد. 

صادرات بالای 40 میلیارد دلار بخش غیرنفتی نیز از دیگر تغییرات مثبت اقتصاد ایران در سال های اخیر بوده است. رشد قابل ملاحظه صادرات غیرنفتی در سال های اخیر  این امکان را فراهم کرده است که بدون نیاز به منابع حاصل از صادارت نفت بتوانیم نیازهای ارزی کشور را تامین کنیم. 

 

تحولات تورم، نقدینگی و تولید

 

بررسی ها نشان می دهد نرخ میانگین رشد نقدینگی در دهه 70 معادل 27.1 درصد، در دهه 80 معادل 28.2 درصد، در سال های 1390 تا 1396 معادل 26.7 درصد و از سال 1397  تا 1401 معادل  33 درصد بوده است. 

همچنین آمارها نشانگر میانگین رشد پایه پولی 23.4 درصدی در دهه 70، رشد 24 درصدی در دهه 80، رشد 17.8  درصدی در سال های  1390تا 1396، رشد 32.2 درصدی  در سال های 1397 تا 1401 می باشد. 

همچنین آمارها نشانگر تورم 24.4 در دهه 70، تورم 14.7 درصدی در دهه 80، تورم 19درصدی در سال های 1390تا 1396 و تورم 42.4 درصدی  در سال های 1397 تا 1401 می باشد. 

بررسی نرخ رشد تولید ناخالص داخلی نیز نشان می دهد رشد تولید ناخالص داخلی در دهه 70 معادل 4.3 درصد، در دهه 80 معادل 4.7 درصد، در سال های 1390 تا 1396 معادل 1.4درصد و از سال 1397  تا 1401 معادل  1.2 درصد بوده است.